یک روان روانشناسی
تا چه میزان با اختلال شخصیت نمایشی یا همان Histrionic personality disorder آشنا هستید؟
شخصیت عبارت است از الگوهای رفتاری مشخص و ثابت که به‌واسطه آن فرد دنیا، دیگران و خودش را از آن طریق درک کرده و ارتباط برقرار می‌کند. اختلال‌های شخصیت الگوهای سخت، غیرقابل انعطاف و ناسازگاری هستند که باعث ایجاد مشکل در روابط اجتماعی و کارکردهای فرد شده و باعث استرس در فرد می‌شوند. این الگوها بر همه جنبه‌های زندگی تأثیر می‌گذارند و با انتظارات فرهنگی دیگران به‌شدت متفاوت هستند.
اختلال شخصیت نمایشی با ویژگی‌های توجه‌طلبی بسیار زیاد و واکنش‌های هیجانی افراطی و تلقین‌پذیری مشخص می‌شود. فرد دچار اختلال شخصیت نمایشی همه جا و در همه گروه‌ها باید در مرکز توجه باشد، در غیر اینصورت احساس ناراحتی می‌کند. تمرکز آنها در علائق و گفتگوهایشان، بر خودشان است و خودمحور می‌باشند. تلاش آنها آن است که تمام توجه دیگران را به‌خودشان جلب کنند و وقتی نمی‌توانند، بسیار مایوس شده و احساس افسردگی و غم می‌کنند. آنها توجه زیادی به‌ظاهر فیزیکی خود می‌کنند.
در نظر دیگران، آنها افراد بسیار سطحی هستند و برای جلب‌نظر دیگران دست به اغواگری‌های جنسی می‌زنند. آنها در رفتارهای اجتماعی خود بدون توجه به موقعیتی که در آن هستند، واکنش‌های هیجانی شدید از خود نشان می‌دهند و به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویا در حال اجرای یک نمایش عاطفی هیجانی هستند. این ویژگی‌ها باعث خراب شدن روابط و افسردگی در آنها می‌شود.
افرادی که اختلال شخصیت نمایشی دارند، در مشاغلی که نیازمند خیالپردازی و خلاقیت است عملکرد خوبی دارند؛ ولکن در شغل‌هایی که نیازمند منطق و تفکر تحلیلی است، عملکرد خوبی ندارند. آنها معمولاً در زمینه شغلی عملکرد خوبی دارند و در روابط عاطفی و شخصی به مشکل بر می‌خورند. ممکن است کاری را با شور و انگیزه فراوان شروع کنند، ولی به‌سرعت از آن خسته می‌شوند. آنها نمی‌توانند برای رسیدن به خواسته‌شان صبر کنند و هر چیزی را بخواهند، باید همان زمان به‌دست بیاورند.
الگوی اختلال شخصیت نمایشی مانند تمامی دیگر اختلال‌های شخصیت، الگویی پایدار، غیرقابل انعطاف و فراگیر است که در تمامی جنبه‌های فردی و اجتماعی زندگی از جمله کار، روابط اجتماعی و روابط عاطفی فرد تاثیر می‌گذارد.
افراد دچار اختلال شخصیت نمایشی احساس ارزش نمی‌کنند و در درون ارزشی برای خود قائل نمی‌باشند. عزت‌نفس آنها وابسته به تحسین دیگران است، به‌همین دلیل تمام تلاش آنها آن است تا در مرکز توجه قرار بگیرند تا اندکی احساس ارزش کنند، ولی متاسفانه هیچ مقدار از توجه دیگران آنها را راضی نمی‌کند، زیرا به‌محض آنکه فردی به آنها توجه کند، به‌سراغ بعدی می‌روند، زیرا آنها توجه همه را می‌خواهند. بسیاری از این افراد استعداد و انگیزه زیادی برای هنرپیشه شدن دارند، زیرا از دیده شدن بسیار لذت می‌برند. این اختلال در میان بازیگران، خواننده‌ها و کسانی که جلوی دوربین قرار می‌گیرند، شایع‌تر است (از جمله کیم کارداشیان، جسیکا سیمپسون، کینی وست، مگان فاکس، انا نیکول اسمیت).
اختلال شخصیت نمایشی را می‌توان دوقلوی اختلال شخصیت خودشیفته دانست، زیرا در هر دو اختلال فرد به‌دنبال توجه و تحسین دیگران است. اگرچه از طرق مختلفی برای کسب این توجه اقدام می‌کنند.
رابطه با شخصیت نمایشی
افرادی که اختلال شخصیت نمایشی دارند، نمی‌توانند یک رابطه عاطفی صمیمانه در روابط رمانتیک و حتی جنسی خود داشته باشند. آنها در روابط خود اکثراً نقش بازی می‌کنند. آنها با اغواگری و قدرت فریبندگی سعی می‌کنند دیگران را کنترل کنند، اگرچه به‌ظاهر خودشان را وابسته نشان می‌دهند. آنها اکثراً با دوستان همجنس خودشان رابطه خوبی ندارند، زیرا رفتارهای اغواگرانه آنها باعث می‌شود دیگران او را برای روابط عاطفی خود یک تهدید به‌حساب آورند.
افرادی که اختلال شخصیت نمایشی دارند، خیلی زود از هر چیزی دلزده می‌شوند و مدام به‌دنبال چیزهای جدی و افراد جدید هستند. آنها به‌راحتی از روابط بلندمدت‌تر خود برای روابط تازه و جدید، چشم‌پوشی می‌کنند. ابراز احساسات در آنها بسیار سطحی است و به‌سرعت تغییر می‌کند.
آنها تنوع‌طلب و هیجان‌خواه هستند و امور تکراری آنها را خسته می‌کند. برای ایجاد تنوع در زندگی، خود را در موقعیت‌های پر ریسک و خطرناک قرار می‌دهند. ممکن است زنی باشد که با وجود همسر و دو فرزند، با فرد متاهل دیگری قرار ملاقات می‌گذارد. تازگی و تنوع برای آنها مانند موادی است که در صورتی که در زندگی آنها نباشد، آنها را دچار ملال و افسردگی می‌کند و از سویی دیگر دنبال کردن رفتارهای پر خطر نیز در آنها به‌دلیل ایجاد شکست، افسردگی ایجاد می‌کند. آنها توان ماندن در یک رابطه عاطفی ثابت را ندارند و به‌سرعت دلزده می‌شوند. ارتباط‌های متعدد عاطفی از ویژگی‌های این افراد است.
در صورتی که با افراد نمایشی در ارتباط هستید، نباید شدت ابراز عواطف آنها را جدی بگیرید؛ زیرا ممکن است فردا همین مقدار عواطف را به فرد دیگری نشان دهند. ویژگی‌های شخصیت نمایشی به‌هیچ عنوان با یک ارتباط بلندمدت سازگار نمی‌باشد. آنها همه جا با رفتارهای اغراق‌آمیز خود، رفتارهای جنسی، عشوه‌گری، لباس‌ها و آرایش‌های سکسی، ابراز هیجانات زیاد و غلو شده، به‌دنبال جلب توجه هستند. احتمالاً آنها گزینه مناسبی برای ارتباط با شما نیستند و ارتباط با آنها شما را آزار خواهد داد، اگرچه در ابتدا بسیار جذاب و دلفریب به‌نظر می‌رسند.
نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی
- در موقعیت‌هایی که مرکز توجه نیستند، احساس ناراحتی می‌کنند.
- در ارتباط با دیگران رفتارهای اغواگرانه و تحریک کننده دارند.
- احساسات و هیجانات سطحی و زودگذر دارند.
- به‌طور مداوم از ظاهر فیزیکی خود برای جلب توجه دیگران استفاده می‌کنند.
- سبک گفتارشان غیرمنطقی و تنها بر پایه احساس است و به جزئیات توجهی ندارند.
- خودنما و نمایشی هستند و در بروز احساسات خود اغراق می‌کنند.
- بسیار تلقین‌پذیر هستند و تحت‌تأثیر دیگران و موقعیت‌ها قرار می‌گیرند.
- ارتباطات را بیش از واقعیت آنها صمیمی می‌پندارند.
دلایل اختلال شخصیت نمایشی
هیچ دلیل روشنی را نمی‌توان برای اختلال شخصیت نمایشی برشمرد، ولکن مجموعه‌ای از عوامل در به‌وجود آمدن آن دخیل هستند؛ از جمله:
محیط نامناسب: زمانی که کودک تنها توجه مشروط دریافت کند، احساس ارزشمند بودن نمی‌کند و باور می‌کند که تنها در صورت انجام رفتارهایی خاص، دوست داشتنی و مورد تحسین است. علت دیگر، غیرقابل پیش‌بینی بودن والدین در توجه به کودک است. والدینی که معیار مشخصی برای توجه به کودک ندارند و بر اساس حال درون خود، گاهی کودک را از خود می‌رانند و گاهی به او توجه می‌کنند. والدینی که از نظر عاطفی سرد هستند نیز می‌تواند در این اختلال موثر باشد. خلق و خو و سبک مدیریت استرس نیز بر به‌وجود آمدن این اختلال نقش دارد.
عوامل وراثتی: تحقیقات نشان می‌دهد اگر فردی این اختلال را داشته باشد، احتمال بیشتری دارد فرزند او نیز این اختلال را داشته باشد.
همه‌گیر شناسی
این اختلال شخصیت نیز مانند سایر اختلال‌های شخصیت در بزرگسالی تشخیص داده می‌شود و خیلی معمول نیست که در کودکی تشخیص این اختلال گذارده شود، زیرا در پیش از آن شخصیت فرد شکل نیافته است و امکان تغییر دارد، درحالیکه اختلال‌های شخصیت الگوهای پایداری هستند. اما اگر در کودکی یا نوجوانی این تشخیص گذاشته شود، نشانه‌ها باید حداقل یکسال در فرد تداوم داشته باشد.
میزان اختلال شخصیت نمایشی حدود ۱٫۸ درصد از جمعیت را شامل می‌شود و در زنان بیشتر از مردان شایع است. شدت این اختلال همراه با افزایش سن کاهش می‌یابد و در دهه چهارم و پنجم زندگی، نشانه‌ها از بین می‌روند و یا کاهش می‌یابند.
درمان اختلال شخصیت نمایشی
مانند سایر اختلال‌های شخصیت، افرادی که اختلال شخصیت نمایشی دارند نیز انگیزه و تمایلی برای درمان ندارند و تنها وقتی برای درمان رجوع می‌کنند که اختلال آنها مشکل جدی برایشان به‌وجود بیاورد و زندگی آنها را تحت‌تاثیر قرار دهد. زمانی که با الگوی همیشگی خود، دیگر نتوانند با استرس‌ها و اتفاقات بیرونی مواجه شوند و برای مقابله با اتفاقات نیاز به الگوی جدیدی داشته باشند. آنها زمانی مراجعه می‌کنند که به‌واسطه تمام شدن رابطه، دچار افسردگی می‌شوند.
آنها در بیان نشانه‌های خود نیز مانند هر چیز دیگر بسیار اغراق می‌کنند و خود را مضطرب‌تر و افسرده‌تر از آنچه هستند، نشان می‌دهند تا توجه درمانگر را بیشتر به‌خود جلب کنند. آنها سعی می‌کنند مرزهایی که درمانگر می‌گذارد را بشکنند و تمام تلاششان آن است که توجه درمانگر را به‌خود جلب کنند.
برای اختلال شخصیت نمایشی مانند سایر اختلال‌های شخصیت هیچ دارویی وجود ندارد، اما برای مشکلات همراه با آن از جمله افسردگی و اضطراب می‌توان از دارو استفاده کرد.
روان‌درمانی بهترین درمان برای اختلال‌های شخصیت از جمله درمان اختلال شخصیت نمایشی است. مراجع باید با نیازهای واقعی خود که همانا کسب محبت واقعی و احساس ارزشمندی است، آشنا شود. او باید با انگیزه رفتارهای خود و با علت ترس خود از اینکه مورد توجه نباشد، آشنا شود و یاد بگیرد تا از راه‌های سالم‌تری به نیازهای خود بپردازد.
اولین فاکتور در درمان اختلال شخصیت نمایشی، شناخت و آگاهی مراجع از سبک و الگوی رفتاری ناسالم خویش است. مراجع باید با نشانه‌های رفتار خود در روابط اجتماعی و حرفه‌ای آشنا شود و درک کند در چه موقعیت‌هایی رفتارهای نمایشی بیشتر ظاهر می‌شود و نشانه‌های آن چه میباشد تا بدین طریق مراجع بتواند بر رفتارهای خود کنترل پیدا کند.
اهداف درمانی و مهارت‌هایی که مراجع باید فرا بگیرد عبارتند از:
- دست از تلاش از مرکز توجه بودن بردارد،
- رفتارهای جنسی و اغواگرانه خود را بشناسد و آن را متوقف کند،
- با شور و حرارت درباره چیزی که درباره آن مطمئن نیست، حرف نزند؛
- زود تحت‌تأثیر وقایع و افراد قرار نگیرد،
- رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز خودش را بشناسد،
- سریع در روابط صمیمی نشود و گام به گام پیش برود.